Overstromingen in Durbuy
Welke gevolgen hebben de overstromingen op onze fauna en flora?
Vorige maand kreeg West-Europa te maken met een ongeziene wateroverlast van verwoestende kracht. Het aantal menselijke slachtoffers van de ecologische ramp is niet te overzien en ook in de natuur werd enorm veel schade aangericht. Wat is de huidige stand van zaken omtrent onze inheemse fauna en flora in de getroffen gebieden? En wat brengt de toekomst?
De 14de en 15de juli van 2021 zullen voor altijd in ons collectief geheugen gegrift staan als de dag waarop grote delen van ons land en haar buurlanden overstroomden na een even gigantisch als langdurig neerslagfront. Gebouwen werden verwoest, mensen raakten vermist en vielen ten slachtoffer aan deze extreme grillen van het weer. Het zal ongetwijfeld nog lange tijd duren eer alle sporen van deze natuurramp uitgewist zijn. Het lijdt dan ook geen twijfel dat de gevolgen rampzalig zijn voor onze medeburgers en voor de infrastructuur in de getroffen gebieden, maar ook op de natuur heeft de zondvloed en niet te onderschatten impact nagelaten.
Vervuiling en zuurstofgebrek in waterlopen
Hoe raar het ook klinkt, zijn vooral de waterbewonende dieren de dupe van deze catastrofe. Natuurlijk kunnen ze niet verdrinken, maar er ligt wel verstikkingsgevaar op de loer. De immense stortregens deden rivieren uit hun bedding treden, waarbij ze alles wat hen omringt meesleurden: enorm veel modder, (organisch) afval en zelfs stoffelijke resten. Allemaal zaken die niet thuishoren in een gezonde waterloop en die het water vervuilen, waardoor het ondrinkbaar én onleefbaar wordt. Afgestorven planten hopen zich op in het water en het kost veel energie om die efficiënt af te breken. Wanneer er te veel organische stof moet worden verwerkt, neemt de hoeveelheid zuurstof in het water drastisch af waardoor waterplanten, vissen en allerlei ongewervelden het loodje leggen. En wanneer het water uiteindelijk weer stagneert, beginnen invasieve planten zich te vermenigvuldigen om zo een aanslag te plegen op het resterende zuurstof.
De kracht van het water beschadigde ook heel wat stookolietanks waardoor hun inhoud in de natuur terechtkwam. De inhoud verontreinigden het omringende water en de bodem in het gebied. Deze taferelen kennen we - helaas - vooral vanuit mariene rampen, maar nu leggen ze druk op de zoetwaterfauna. We herinneren ons allemaal de foto’s van zeehonden en zeevogels die vastraken in drijvende olie na rampen met olietankers, maar nu is er een aanzienlijke hoeveelheid brandstof gelost in het binnenland. Het opvangcentrum voor wilde dieren CREAVES in Theux heeft tot nu toe al een honderdtal slachtoffers van olie of van onderkoeling opgevangen, waarvan er een aantal werden overgebracht naar het VOC in Oostende dat als enige in ons land gespecialiseerd is in het reinigen van olieslachtoffers. Zo werden een jonge bever en een volwassen vrouwtje gered, aangevuld met een derde bever op 25 juli. Ook drie wilde eenden werden naar daar gebracht om hun verenpak van olie te ontdoen.
Eenden besmeurd met olie binnengebracht bij CREAVES
En dan zijn er nog de grote hoeveelheden PAK’s die in het water terechtgekomen zijn. Deze afbraakstoffen die overblijven na een onvolledige verbranding van aardolie verhogen het risico op kanker. Bovendien tonen studies aan dat ze een invloed hebben op een goede hartfunctie, botten en lever kunnen beschadigen, de vruchtbaarheid aantasten, niet-levensvatbare embryo’s bij vissen creëren en plankton kunnen doden.
Habitats in gevaar
De waanzinnige waterstromen hebben ook de habitats van heel wat landdieren verwoest. Om zichzelf in veiligheid te brengen, verlieten wilde dieren hun woonplaats om elders te schuilen voor het natuurgeweld. Op een video is te zien hoe een damhert elleboogdiep doorheen het overstroomde dorp Theux wandelt en er zijn beelden verspreid van vissen die ver weg van hun biotoop teruggevonden werden.
Ook in Vlaanderen ontketent een catastrofe
De zwaarste schade doet zich voor onder de taalgrens, maar ook de Vlaamse natuur blijft niet gespaard. De Demer, de Dijle en hun zijrivieren kampen momenteel met een zware zuurstofschaarste ten gevolge van rioolwater en ander organisch afval dat erin terechtgekomen is. Heel wat vissen zijn ondertussen reeds gestorven door dat nijpende zuurstoftekort. De situatie lijkt zich gunstig te ontwikkelen en de toestand van de waterlopen wordt 24 op 24 uur nauwgezet gemonitord. Om het gebrek aan zuurstof te compenseren, injecteren Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid en de Vlaamse Milieu Maatschappij extra zuurstof in de betrokken rivieren om zo de waarden te verhogen in de hoop dat het waterleven zich herstelt.
De Dijle overstroomt
Toekomstperspectieven na de overstromingen
Helaas kunnen dit soort toestanden in de toekomst vaker voorkomen. Het IPCC (het klimaatpanel van de VN) voorspelde reeds in haar eerste rapport in 1990 dat de klimaatverandering extreme weertypes met zich mee zou brengen, zoals langdurige droogtes en extreme regenval. Ook klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele, voormalig ondervoorzitter van het panel, benadrukt dat de opwarming van de atmosfeer maakt dat de lucht meer water kan vasthouden - waardoor er dus ook meer regen kan neervallen. De toenemende verstedelijking maakt de situatie alleen maar erger, omdat het water niet kan wegtrekken op plekken waar beton de overhand neemt. De enige oplossing? De natuur in ere herstellen zodat ze als bondgenoot kan optreden bij overlast, zoals dit WWF-artikel uitlegt. Vochtige natuur, bossen, venen en natuurlijke oevers kunnen ons helpen om CO2 uit de lucht te halen en overtollig water te bufferen wanneer dat nodig is.
