Is er een verschil tussen bijen- en wespengif?
Nu het wespenseizoen stilaan op kruissnelheid begint te komen, neemt ook de bezorgdheid over hun gevreesde verdedigingsmechanismen toe. Sommige mensen reageren heel heftig op een wespensteek, omdat hun afweersysteem na een eerdere aanval een allergie ontwikkelde. Maar ben je dan meteen ook allergisch aan steken van bijen? Of is hun gif zo verschillend dat je lichaam beide boosdoeners van elkaar kan onderscheiden?
Allergologie is een ingewikkelde wetenschap, maar wel één waar veel mensen mee te maken krijgen. En in het geval van wespen lijkt er ook geen ontkomen aan: die beestjes horen thuis in onze natuur en verrichten er belangrijk werk. We kunnen ook niet ontkennen dat ze meestal een goede reden hebben om te steken: je kwam te dicht bij hun nest, vertoonde agressief gedrag met je slaande armen of ging per ongeluk op een soortgenoot staan. Zou jij jezelf ook niet verdedigen in zo’n geval?
Maar hoe voorzichtig je ook bent, het irritante aan ongelukken is dat ze in een klein hoekje schuilen. Soms kan je er écht niks aan doen en ben je alsnog de pineut. De allereerste keer dat je gestoken wordt, kan je niet allergisch reageren omdat je lichaam de vreemde substantie nooit eerder tegenkwam. Wel kan je ervan op aan dat je immuunsysteem op volle toeren draait en zich wapent tegen een nieuwe aanval. In sommige gevallen ontwikkelt je lichaam een allergie, waarvan de symptomen variëren van een grote lokale zwelling, over roodheid en zwellingen op andere plekken dan de steek, tot zelfs hartkloppingen, kortademigheid, misselijkheid, braken, bewustzijnsverlies en zelfs een volledige shock.
Bij een allergische reactie reageert je immuunsysteem dus overdreven hard op dat wat haar aanvalt. In het geval van een wespensteek houdt die reactie trouwens weinig steek, want een immuunrespons is er op gebrand actieve aanvallers - zoals virussen of bacteriën - uit te schakelen. De wesp uitschakelen is onmogelijk, want die koos al lang het hazenpad.
Allergisch aan wespen en ook aan bijen?
Om te kunnen reageren, moet je lichaam zijn aanvaller - in dit geval: het gif - eerst herkennen. Daarom maakte het bij een vorige steek wespengif-antilichamen aan, eiwitten die binden aan één specifiek onderdeel van het gif en zo de rest van de immuunreactie in gang zetten. Vaak binden ze aan een eiwit, soms een suikergroep.
Het gif van insecten bestaat uit tientallen verschillende van die onderdelen, met elk hun eigen functie. Proteasen breken eiwitten af, lipasen breken celmembranen af, hyaluronidasen helpen het gif met zijn verspreiding, histaminen veroorzaken lokale irritatie enzovoort. Verschillende diersoorten hebben gif met een verschillende samenstelling, maar er zijn ook overlappingen mogelijk. Afhankelijk van het onderdeel dat jouw lichaam uitkoos om op te reageren, treden er al of niet kruisreacties op.
Eén van de meest voorkomende targets voor ons immuunsysteem - bij een wespen- of bijensteek althans - is fosfolipase A of PLA. Dat verteringsenzym komt (in licht andere vorm) ook in onze maag voor. Het helpt er bij het afbreken van celmembranen, een belangrijke stap in het verteringsproces. Je kan je wel voorstellen waar de pijn vandaan komt wanneer een gif jouw huidcellen begint te verteren. Wespen vallen aan met PLA1, maar bijen gebruiken PLA2. Twee enzymen met dezelfde werking en functie, maar ze zien er helemaal anders uit. Reageert jouw lichaam allergisch op wespen-PLA1, dan ben je niet allergisch aan bijen.
Een ander verhaal wordt het wanneer je lichaam hyaluronidase uitkoos om zijn pijlen op te richten. Dat gif-enzym heeft het gemunt op hyaluronzuur, een stof in ons bindweefsel die een snelle verspreiding van opgeloste stoffen (zoals giffen) voorkomt. Het hyaluronidase van bijen en wespen ziet er allerminst gelijkaardig uit, maar ons afweersysteem kiest er toch net die zones uit die bij beide insectengroepen nagenoeg identiek zijn. Dat wil zeggen dat antilichamen die wespen-hyaluronidase kunnen spotten, ook bijengif herkennen. Heeft jouw lichaam dit stofje uitgekozen om allergisch op te reageren, dan ben je dus allergisch voor wespen én bijen.
Stuur jouw vraag in
Heb jij je altijd al afgevraagd of er ook zwarte bloemen bestaan, waarom een specht geen hoofdpijn krijgt en of vissen ook scheten laten? De redactie van Onze Natuur gaat op zoek naar serieuze antwoorden op originele vragen. Heb je een idee? Stuur jouw vraag in via ons contactformulier en wie weet prijkt het antwoord binnenkort op deze pagina!
Stel jouw vraag
