Kent de natuur het verschil tussen links en rechts?
Het overgrote deel van de mensheid is rechtshandig en ook inwendig maakt ons lichaam een duidelijk onderscheid tussen rechts (waar je lever ligt) en links (waar je milt ligt). En dat terwijl je er uitwendig (haast) symmetrisch uitziet. Het is dus helemaal niet verwonderlijk dat ook de natuur zo zijn voorkeuren heeft - uiteraard met de nodige uitzonderingen om de regel te bevestigen.
Platvissen hebben lak aan symmetrie
Wanneer platvislarven volwassen worden, maken ze een bijzondere metamorfose door. Ze transformeren van een piepkleine, doorsnee rondvis tot een plat exemplaar dat de rest van zijn leven op één zijde doorbrengt. Om toch nog een dubbele blik op de onderwaterwereld te kunnen werpen, migreert het ene oog tijdens het larvestadium op enkele dagen tijd naar de andere kant van de vissenkop. Als gevolg van dat reizende oog ondergaat ook de schedel enkele ingrijpende structurele veranderingen. Het resultaat is een afgeplatte bodemvis waar links en rechts omgevormd worden tot onder en boven - elk met een ander kleurtje.
Bij de meeste platvissoorten reist het linkeroog naar de rechterkant van de kop. Zulke soorten noemt men ‘dextrale’ platvissen (o.a. tong, schar en schol), hun tegenpolen zijn de ‘sinistrale’ platvissen (o.a. tarbot, griet en scharretong).
De tragedie van de linksdraaiende slak
Slakkenhuisjes spiralen meestal naar rechts, net zoals trouwens het DNA van alle levende organismen dat doet. Heel af en toe duikt er een linksdraaiende schelp op van een soort die tot de dextrale slakken hoort. Een wrede speling van het lot, want deze dieren vinden - hermafrodiet of niet - haast nooit een partner waarvan de geslachtsorganen eveneens in spiegelbeeld staan.
Klimplanten verkiezen rechts
Niet alleen dieren, ook planten weten links van rechts te onderscheiden. Meer dan 90 procent van alle klimplanten bestijgt zijn rechthouder met een rechtsdraaiende schroefbeweging. En dat bedoelen we op soortniveau, het is dus niet zo dat de overheersende windrichting of de aardrotatie iets in de pap te brokken hebben. Neem tijdens je volgende wandeling eens eender welke klimplant onder de loep: of je hem nu in de groeirichting volgt of van bovenuit richting wortelstelsel kijkt, de draairichting is altijd weer rechtsom. Kom je toch een contraire plant tegen? Dan heb je vast met de ‘hop’ te maken, onze enige inheemse linksdraaier.
Linkshandige dieren hebben mogelijke sneller last van stress
Terwijl bij mensen ongeveer 90% een duidelijke voorkeur heeft voor de rechterhand, zijn dieren ongeveer even vaak links- als rechtshandig (al zijn er ook heel wat soorten zonder individuele voorkeuren). Toch worden er opvallende verschillen ontdekt. Zo zijn mannetjes nét iets vaker linkspotig dan vrouwtjes, althans dat is zo bij katten (en mensen).
Bovendien zou de pootvoorkeur iets kunnen zeggen over de manier waarop een dier door het leven gaat. Links- of rechtshandigheid vindt zijn oorsprong in de hersenen. Die zijn immers in twee helften verdeeld en grofweg stuurt de linkerhersenhelft de rechterkant van het lichaam aan en omgekeerd. Maar er zijn ook karaktertrekken die specifiek aan de ene helft worden toebedeeld. Omdat een rechtshandig dier een ‘dominante’ linkerhersenhelft zou hebben, is het te verwachten dat de eigenschappen uit dat hersendeel de overhand nemen. Die bevindingen worden teruggevonden in wetenschappelijk onderzoek naar de voorkeurskant van honden: vierpoters die bij voorkeur de linkervoorpoot gebruikt, zijn gevoeliger voor angst en stress. Of dat ook zo is bij hun wilde familieleden, is nog niet onderzocht.
