Kunnen vogels ook geeuwen?
Maandagochtend. Met gezonde tegenzin wringen we ons weer in het doordeweekse ritme en vechten we achter onze bureau al geeuwend tegen de gevolgen van een té leuk weekend. Onze Natuur-fan Sofie merkte op dat vogels ook wel eens hun snavel wijd opensperren om te gapen. Doen ze dit uit vermoeidheid, omdat ze verveeld zijn of is er nog een andere reden?
Geeuwen is een mysterieuze bezigheid. Een vaak gehoorde verklaring is dat we het doen om extra zuurstof naar binnen te krijgen. Wanneer we moe of verveeld zijn, gaan we immers langzamer ademen en krijgen we dus minder zuurstof en meer CO2 in ons bloed. Onze hersenen worden dat zuurstoftekort meteen gewaar en reageren met een automatische reflex: door een grote teug lucht in één keer naar binnen te happen. Klinkt aannemelijk, maar toch is deze uitleg tot nu toe nog niet overtuigend bewezen.
Groter brein, langer gapen
En ja, ook dieren geeuwen! Dat heb je vast al gemerkt bij je eigen huisdieren, zoals honden of katten, maar een vogel die gapend zijn bek openspert, is een minder gekend beeld. Toch doen ze het. Opvallend is wel dat vogels aanzienlijk korter geeuwen dan mensen of andere zoogdieren. Terwijl een doorsnee menselijke geeuw ongeveer zes seconden duurt, is dit bij een vogel gemiddeld 1,46 seconden. Duiven zouden zelfs korter dan een seconde gapen. Dit verschil heeft volgens een wetenschappelijke studie uit 2021 te maken met de grootte van de hersenen en het aantal neuronen. Hoe groter de hersenen en hoe meer neuronale activiteit, hoe hoger de hersentemperatuur en dus ook hoe meer nood aan het koelen van de hersenen. Door al geeuwend een flinke hap frisse lucht naar binnen te zuigen, krijgen de hersenen die broodnodige verkoeling. Geeuwen is dus, eerder dan een manier om extra zuurstof te tanken, een vorm van thermoregulerend gedrag.
Omdat de meeste vogels kleine kopjes en dus een beperkte hersenmassa hebben, moeten ze minder lang geeuwen dan de meeste zoogdieren om hun hersentemperatuur naar beneden te halen. Maar ook bij vogels en zoogdieren met een vergelijkbare hersen- en lichaamsmassa is dit verschil in geeuwlengte meetbaar. Dat zou te maken hebben met het feit dat de bloedtemperatuur bij vogels gemiddeld zo’n 2 °C hoger ligt dan bij zoogdieren, wat dus betekent dat een vogel korter kan gapen dan een zoogdier om hetzelfde verkoelende effect te bekomen. Uit de resultaten van de studie, waarbij 1.291 geeuwen van 101 soorten (55 zoogdieren en 46 vogels) met elkaar werden vergeleken, blijkt dat die aanname inderdaad klopt. Tot slot zou ook de grootte van de snavel een invloed hebben op de lengte van de geeuw: hoe groter de bek, hoe meer warmteverlies mogelijk is tijdens het geeuwen.
Empathisch geeuwen
Wist je trouwens dat geeuwen, net als bij mensen, ook bij dieren aanstekelijk werkt? Tot voor kort was hier enkel bewijs voor te vinden bij bepaalde zoogdiersoorten, maar uit experimenten met grasparkieten blijkt nu dat ook sommige vogels zich niet kunnen bedwingen als hun soortgenoten uitgebreid gapen in hun bijzijn. Is het nabootsen van dit gedrag een teken van empathie? Als dat het geval is, dan zou dit een doorbraak kunnen zijn in het onderzoek naar het sociale gedrag van niet-zoogdieren.
Stuur jouw vraag in
Heb jij je altijd al afgevraagd of er ook zwarte bloemen bestaan, waarom een specht geen hoofdpijn krijgt en of vissen ook scheten laten? De redactie van Onze Natuur gaat op zoek naar serieuze antwoorden op originele vragen. Heb jij een idee? Stuur jouw vraag in via ons contactformulier en wie weet prijkt het antwoord binnenkort op deze pagina!
contactformulier
