Takkenwallen of houtrillen, een boost voor de biodiversiteit
Hun benaming mag dan weinig glamoureus klinken, toch zijn takkenwallen of houtrillen écht nuttig voor de biodiversiteit. Wil je er zelf ook eens eentje tevoorschijn toveren in je tuin? In dit artikel vind je meer informatie over deze ‘dode hagen’ en hoe je ze zelf kan maken.
Wat is een takkenwal of houtril?
Nee, het is niet de bedoeling dat je je mooie sleedoornhaag laat afsterven om een houtril of takkenwal te verkrijgen. Een takkenwal is letterlijk een muur van dode takken – al dan niet met elkaar verstrengeld – waar soms ook bladeren of tuinafval aan wordt toegevoegd, dicht genoeg om enkele functies van de klassieke haag te vervullen. De takken liggen horizontaal tussen twee rijen palen en vormen een natuurlijke barrière. Je takkenwal zal uiteraard geen vruchten afwerpen (althans niet in het begin), maar biedt wel bescherming tegen de elementen in de vorm van een schuilplaats voor kleine, wilde dieren zoals amfibieën, egels of vogels. Bovendien helpt ze de bodem van je tuin te bemesten wanneer het hout en het plantenafval na een tijdje gaan ontbinden.
Overweeg je een rij knotbomen te planten – je weet wel, die uniek gevormde bomen die je bijna nergens anders vindt? Gooi hun takken dan niet weg! Houtrillen zijn een geweldige manier om je gesnoeide takken te recupereren. Ze zijn dus allesbehalve duur, ja, zelfs gratis als je voldoende groot tuinafval weet te verzamelen. Vergeet dus niet om je buren te vragen wanneer ze hun bomen gaan snoeien!
Takkenwallen hebben altijd bestaan: archeologische vondsten tonen aan dat de Kelten ze al gebruikten om hun landbouwgewassen te beschermen. Ze werden vooral populair in de Middeleeuwen na de zware ontbossingen in onze streken. Sinds heggen in de 20ste eeuw meer en meer vervangen werden door prikkeldraad, kreeg onze biodiversiteit een forse klap. Daarom kwamen de Duitse bioloog Hermann Benjes en zijn broer Heinrich in de jaren ’80 op het idee om dood hout opnieuw te integreren in tuinen en weilanden, om de fauna terug te brengen die door de verstedelijking steeds meer bedreigd werd. Na een opfrisbeurt van het oudere model door de twee broers zijn houtrillen sindsdien makkelijk te maken en vergen ze weinig onderhoud.
Waarom kiezen voor een takkenwal?
Een takkenwal of houtril verwelkomt een brede waaier aan lokale fauna. Bepaalde soorten zoals houtwormen – zogenaamde ‘xylofage’ insecten, die graag hun tanden in hout zetten – worden door de stapel dode takken aangetrokken. Slecht nieuws? Verre van, want hun larven breken het hout af tot een soort poeder dat rijk is aan stikstof, een essentiële stof voor het bemesten van plant en bodem. Door de afbraak van groenafval ontstaat er ook humus, die niet alleen veel voedingsstoffen bevat, maar ook het vocht beter vasthoudt. Je kan zelfs de humus aan de basis van je takkenril verzamelen en gebruiken om de grond in je tuin te voeden waar hij het nodig heeft.
Takkenwallen hebben ook het voordeel dat ze heel robuust zijn en een echt wapen tegen de wind vormen; zo beschermen ze zowel je tuin als de wilde dieren die er hun thuis van maken. Om te overwinteren zoeken sommige amfibieën actief een plaats op die beschermd is tegen vorst en temperatuurschommelingen. Jouw takkenril zou weleens het perfecte onderduikadres voor hen kunnen bieden! En net als levende heggen trekken ook takkenwallen insecten en vogels aan die op zoek zijn naar een plek om hun eitjes te leggen en hun kroost groot te brengen. Roodborstjes, kwikstaarten en winterkoninkjes zullen met veel plezier nestelen in jouw nieuwe tuinconstructie!
Met een beetje geduld kan je dode heg zelfs een levende heg worden. De dieren die er hun toevlucht nemen, dragen immers een heleboel zaden met zich mee die ze vooral via hun uitwerpselen verspreiden. Als de omstandigheden goed zijn, raken deze zaden verstrikt in de takken en zullen er uiteindelijk planten groeien in je takkenwal. Handig, niet?
Hoe maak je een takkenwal?
Simpeler kan het niet: je hebt er alleen houten palen en takken voor nodig. Pas de hoogte van je palen aan de gewenste hoogte van je takkenwal aan, want dat zijn degene die je takken op hun plaats houden. Natuurlijk kan je ook dikke takken (of zelfs bamboe) gebruiken als palen, om een maximum aan materiaal te recupereren. Het enige nadeel? Voor het maken van een houtril heb je behoorlijk wat dood hout nodig. Je kan ’m daarom beetje bij beetje opbouwen, afhankelijk van de hoeveelheid dood hout die je in één keer kan verzamelen.
- Zet je palen op regelmatige afstand van elkaar in de grond. Baseer je op de lengte van je takken (meestal een meter voor lange takken en 50 centimeter voor kleinere takken) om de afstand tussen de palen te berekenen, zodat de takken tussen de palen worden geklemd. Gebruik eventueel een hamer om de palen stevig in de grond te steken.
- Plaats een tweede rij evenwijdig aan de eerste op een onderlinge afstand van ongeveer 30 tot 80 centimeter, afhankelijk van de gewenste breedte van je takkenwal.
- Leg de takken horizontaal tussen de palen zodat ze een vrij dichte haag vormen. Dit is de enige manier om de wind tegen te houden en het microklimaat te creëren waar kleine dieren zo naar op zoek zijn. Als je wilt dat je houtril uiteindelijk een levende haag wordt, zorg dan dat er zonlicht tussen de takken door kan, zodat door de dieren meegebrachte zaden kunnen ontkiemen.
- Als je wilt verhinderen dat er grotere wilde dieren (everzwijnen, reeën …) door je tuin kunnen passeren, zorg dan dat je takkenwal hoog genoeg is. Je kan tot 1m80 gaan, maar een takkenril van een meter hoog is al voldoende.
- Je kan ook groenafval (gemaaid gras, dode bladeren, wortels) bovenop je takkenwal leggen om haar te voeden.
Tip: je kan de takken eerst in elkaar vlechten voor je ze in de ril plaatst; zo maak je de dekking die ze zullen geven dikker en steviger.
