Veroveren invasieve soorten onze natuur?
Wist je dat planten en dieren, net zoals mensen, naar de andere kant van de wereld kunnen reizen? Onder andere via het vliegverkeer kunnen invasieve soorten, al dan niet vrijwillig meegebracht, voet aan land zetten in België. Hoewel ze voor een zekere afwisseling in onze biodiversiteit zorgen, verstoren ze tegelijkertijd de werking van ons ecosysteem. Over welke inwijkelingen hebben we het nu precies? Je ontdekt het antwoord in dit artikel.
Schijn bedriegt soms. Hoewel sommige soorten er heel mooi of schattig uitzien, vormen ze toch een gevaar voor onze inheemse natuur. Etienne Branquart, lid van de CiEi (Cellule Interdépartementales Espèces invasives) bij de openbare dienst van Wallonie (SPW), weet er het fijne van. Hij bestudeert buitenlandse soorten die bestempeld worden als invasief, ofwel ‘invasieve exoten’.
Volgende halte: België!
Internationale handel en het vrije verkeer van mensen en goederen maakt het voor planten en dieren niet moeilijk om een wereldreis te maken. Of ze nu bewust geïmporteerd worden door de mens of per ongeluk in onze bagage verzeild geraken, sommige plant- en diersoorten hebben al talloze kilometers afgelegd. “De invasieve uitheemse soorten die in België voorkomen, zijn afkomstig uit andere regio's vanover de hele wereld met vergelijkbare eco-klimatologische omstandigheden als de onze. Ze komen voornamelijk uit Noord-Amerika en Oost-Azië”, vertelt Etienne Branquart. “De rode rivierkreeft, de smalle waterpest (plant), de Amerikaanse stierkikker, de wasbeer, het lieveheersbeestje en de Aziatische hoornaar zijn allemaal soorten die hebben gekozen om te reizen. Hoewel hun aanwezigheid in hun land van herkomst over het algemeen geen probleem vormt, is hun komst op ons grondgebied een grote bedreiging voor de biodiversiteit en het evenwicht van vele ecosystemen.”
Een overzicht van alle invasieve planten en dieren vind je hier.
Wanneer is een soort dan invasief? Etienne omschrijft ze als “soorten die de neiging hebben zich te vermenigvuldigen en te verspreiden in hun nieuwe omgeving, en daarmee de bestaande fauna en flora beschadigen”. Belangrijk om weten is dat vreemde soorten niet noodzakelijkerwijs gelijk staan aan invasieve soorten. De stempel van invasieve soort wordt toegekend op basis van twee factoren: de invoer door de mens en de capaciteit om overlast te produceren. Vooral hun sterke voortplantingsdrang en snelle verspreiding maken er geduchte soorten van die we maar beter goed in de gaten houden. Maar wat zijn nu de concrete gevaren voor onze fauna en flora die deze invasieve exoten met zich meebrengen?
Ontregelde ecosystemen
Exotische planten die verbranden en daardoor inheemse planten verstikken, waterplanten die volledige plantpopulaties opslokken, kikkers die andere amfibieën uit dezelfde vijver opeten, … Dit zijn nog maar enkele voorbeelden van de problemen die invasieve exoten kunnen veroorzaken. Etienne Branquart bevestigt: "Deze soorten kunnen op verschillende manieren een achteruitgang van bepaalde soorten veroorzaken en zelfs geleidelijk aan de bovenhand krijgen op inheemse soorten.” Dit kan gaan van onderlinge concurrentie tussen soorten, jacht op bepaalde soorten en de overdracht van nieuwe, dodelijke ziektes maar ook nieuwe kruisingen tussen soorten. Onze ecosystemen geraken ook in de war door verstoorde voedselketens, o.a. een verandering in de bestuiving van planten, een teveel aan voedingsstoffen of een gebrek aan zuurstof in het water kunnen een grote impact hebben. Wanneer hun natuurlijke vijanden er niet meer zijn, voelen dieren bovendien ook meer onderlinge competitiviteit en vraatzucht.
Voor sommige Belgische dieren en planten is samenleven met invasieve exoten niet langer houdbaar. De situatie moet serieus worden genomen: invasieve uitheemse soorten vormen de op één na belangrijkste bedreiging voor de wereldwijde biodiversiteit.
De rode rivierkreeft graaft graag tunnels waardoor onze dijken ernstig beschadigd raken. Ze vernietigen bovendien de watervegetatie en verhogen daarmee de troebelheid van het water. Deze van oorsprong Amerikaanse rivierkreeft is ook drager van een parasitaire schimmel die dodelijk is voor onze lokale rivierkreeften.
Hoe kunnen we onze inheemse soorten beschermen?
Betekent dit dat het lot van een deel van onze fauna en flora bezegeld is? Toch niet. België maakt, net als andere Europese landen, al meer dan tien jaar deel uit van een actieprogramma tegen deze invasieve soorten. Het eerste en belangrijkste actiepunt is het voorkomen van soorten die schadelijk kunnen zijn. Snelle identificatie speelt hier een sleutelrol en helpt veel problemen te voorkomen. Een visie die door onze expert Etienne Branquart wordt gedeeld: "Hoe eerder we ingrijpen, hoe efficiënter we worden!” Om bovengenoemde problemen te voorkomen, zou het verstandig zijn om recent geïntroduceerde, uitheemse soorten zo snel mogelijk uit te roeien. Maar wat dan met reeds gevestigde invasieve soorten? Door hen goed in de gaten te houden, kunnen we deze populaties op tijd indammen en zo hun verspreiding tegenhouden.
Meer weten over invasieve exoten en het beleid in Vlaanderen en Europa? Neem een kijkje op de website van Natuur en Bos.
Kom je zelf een invasieve exoot of onbekende gast tegen in onze natuur? Neem een foto en upload ze samen met jouw waarneming via waarnemingen.be. Elke getuigenis is goud waard en helpt onze overheden en organisaties om efficiënte beheersmaatregelen in te zetten.
De Aziatische hoornaar, die in 2005 per ongelijk in Frankrijk geïntroduceerd werd, koloniseert steeds meer gebieden. Aangezien hij jaagt op tamme bijen vormt hij een grote bedreiging voor ons inheems bijenbestand.
Zoals je ondertussen wel begrijpt, is een grote biodiversiteit aan fauna en flora een goede zaak, maar slechts tot op zekere hoogte. Goede monitoring is nodig om op tijd in te grijpen wanneer bepaalde soorten in gevaar komen. Alleen zo kunnen we alle planten en dieren in harmonie laten samenleven in onze wondermooie, Belgische natuur.
