Verzwakte zeekoet zit naast aangespoeld vismateriaal op het strand
Vlaamse opvangcentra voor vogels en wilde dieren strijden mee tegen zwerfvuil
Een egel die verstrikt geraakt is in een conservenblik. Het is maar één van de vele beelden die ons via de Vlaamse opvangcentra voor vogels en wilde dieren (VOC’s) bereiken. Medewerkers van natuurhulpcentra krijgen regelmatig dieren binnen die verzorging of - erger nog - een amputatie nodig hebben omdat ze slachtoffer zijn geworden van ons afval. Onder het motto ‘beter voorkomen dan genezen’ proberen de VOC’s met educatie en sensibilisering het aantal zwerfvuilslachtoffers te verminderen. Een mooie missie die nu, tijdens de coronacrisis, helaas een pak lastiger te volbrengen is…
In tijden van corona herontdekken we massaal de wilde natuur in onze eigen buurt. Goed nieuws zou je denken, toch heeft ook deze medaille een keerzijde. Sinds maart 2020 blijkt dat de hoeveelheid zwerfvuil en sluikstort op veel plaatsen toeneemt, ook in wandel- en fietsgebieden. Natuur en Bos en Mooimakers schoten samen meteen in actie met een campagne tegen afval in de natuur.
Mensen sensibiliseren over de gevaren van sluikstort en zwerfvuil is ook deel van de missie van de verschillende opvangcentra voor vogels en wilde dieren in Vlaanderen. We gingen luisteren bij SOS wilde dieren in Geraardsbergen, het opvangcentrum in Oostende en Natuurhulpcentrum vzw in Oudsbergen. Ervaren zij een corona-effect?
Jonge egel zit klem in een conservenblik.
De druk(te) neemt toe
“Momenteel hebben we een 40 à 50 dieren in ons opvangcentrum. Ter vergelijking: in dezelfde periode vorig jaar waren dat er tien”, vertelt Filip Berlengee van SOS wilde dieren. “Op dit moment komen vooral veel (jonge) egels binnen. Het zijn er zelfs zoveel dat we druk bezig zijn met de bouw van een extra egelverblijf om de toestroom op te vangen.” Op één maand tijd kwamen er in Geraardsbergen zo’n 800 dieren binnen en buiten.
Ook in het Natuurhulpcentrum in Opglabbeek blijft het aantal wilde dieren dat binnenkomt pieken. Frederik Thoelen: “We krijgen 30 à 40 dieren per dag binnen terwijl dit normaal een rustigere periode is. Die hoge aantallen zijn er al sinds het begin van de coronacrisis.” Hebben de VOC’s een verklaring voor de stijging van de afgelopen maanden? “Het heeft volgens ons deels te maken met de coronracrisis. Mensen komen vaker buiten en trekken de natuur in waardoor ook meer dieren in nood gevonden worden. Het omgekeerde zagen we tijdens de lockdown in maart. Toen kregen we een lange tijd amper dieren binnen omdat mensen toen ook amper buiten kwamen”, vertelt Frederik Thoelen.
Fuut wordt bevrijd van vishaak.
"Dit is slechts het topje van de ijsberg”
In het opvangcentrum van Oostende zien ze op dit moment veel jonge meeuwen, zangvogels en ook egels passeren. Opmerkelijk: van de ca. 5300 dieren die haar team dit jaar al verzorgde, waren er ‘slechts’ een dertigtal het slachtoffer van zwerfvuil of sluikstort. “Het gaat dan om dieren die gekwetst raken door vishaken en vislijnen (hengelsport), dieren die in contact komen met stookolie of andere vervuiling in zee. Af en toe zien we ook meeuwen die in de vismijn op zoek gaan naar frituurolie aan de marktkraampjes en zo in de problemen komen”, vertelt Isabelle Allemeersch. “Dit is het topje van de ijsberg”. Zo benadrukt ze dat de meeste zwerfvuilslachtoffers in zeegebied waarschijnlijk niet eens opgemerkt worden. Deze dieren sterven een stille dood op zee.
Welke vormen van afval vormen de grootste gevaren voor wilde dieren? “Visdraad staat met stip op nummer één. Watervogels zoals ganzen, eenden en aalscholvers raken erin verstrikt. Ook drankblikjes zijn gevaarlijk. Dieren proberen er een restje uit te lekken en kwetsen zich aan de scherpe randen. We vonden onlangs ook een vos die in een ton vastzat en egels die met hun stekels terechtkomen in netten en touw”, zegt Frederik Thoelen.
Een aangespoeld visnet aan de kust.
Beter voorkomen dan genezen
VOC’s zetten zich elk jaar in om het grote publiek te sensibiliseren rond de problematiek van zwerfvuil in de natuur. Helaas stak de coronacrisis daar dit jaar een dikke stok voor. “We kunnen dit jaar bijvoorbeeld amper of geen rondleidingen of opleidingen organiseren. Waar we normaal 2.500 mensen ontvangen op onze opendeurdag was het dit jaar niets. Bovendien zijn we ook beperkt in het aantal medewerkers en vrijwilligers dat kan komen helpen. Momenteel draaien we een verlies van 15.000 euro en we hadden al niet veel marge”, zegt Filip Berlengee van SOS wilde dieren.
De VOC’s maken daarom gretig gebruik van sociale media om mensen op de hoogte te houden van hun acties en werking. “We lanceerden een Facebookoproep om geld te storten voor een nieuw egelverblijf” aldus Filip Berlengee. Ook foto’s en filmpjes delen, helpt om bepaalde thema’s onder de aandacht te brengen “De foto’s van de doodgereden wolfjes of dieren die vast komen te zitten in een vislijn of plastic potje blijven vaak langer hangen bij mensen dan een oproep om geen afval achter te laten” luidt het bij het Natuurhulpcentrum. “Je kan wel duizend keer zeggen dat je geen rommel mag achterlaten. Een foto van een vos die gewond is maakt die boodschap toch veel concreter en minder een ver-van-ons-bed-show. Zo kunnen we het dit verhaal op een laagdrempelige manier en vanuit het perspectief van de slachtoffers vertellen.”
In het najaar van 2020 komen er opvallend veel jonge egels binnen bij de Vlaamse opvangcentra voor vogels en wilde dieren.
Wat kan jij doen?
Initiatieven zoals de World Cleanup Day en de Week van de Handhaving van Mooimakers nodigen iedereen uit om sluikstort en zwerfvuil op te ruimen en te voorkomen. Daar begint het bij. Kom je op je wandeling of fietstocht toch zwerfvuil- of verkeersslachtoffer tegen? Afhankelijk van het type dier en de situatie kan je zelf eerste hulp aanbieden. Tips over hoe je het dier op een coronaproof en veilige manier naar het dichtstbijzijnde opvangcentrum brengt, lees je op de websites van de VOC’s.
Neem hier een kijkje:
