Vijver en overstroomde graslanden in de Demervallei
Wetlands wapenen ons tegen wateroverlast
Drie maanden later zijn de sporen van de hevige overstromingen in België nog steeds te zien. Ook in Vlaanderen stonden een aantal gebieden volledig blank. Hierdoor spaarden ze de omliggende dorpen van nog veel meer wateroverlast. Of hoe de natuur zelf (pijnlijk) duidelijk maakt welke cruciale rol natuurlijke waterbuffers spelen. Hoe is de situatie momenteel in de Demervallei bijvoorbeeld? Onze Natuur sprak met Jos Ramaekers van Natuurpunt Limburg.
Naast het vele menselijke leed, richtte de wateroverlast van afgelopen zomer enorm veel schade aan in de natuur. Ook in de Demervallei gingen veel dier- en plantensoorten kopje onder. Voor een groot deel van niet-vliegende dieren in het gebied, was er geen uitweg meer. Jos Ramaekers van Natuurpunt Limburg legt uit: “Heel wat kleine zoogdieren zijn verdronken. Ook de inhoud van veel poelen, waar kikkers en salamanders graag vertoeven, is weggespoeld als gevolg van de overstromingen. Bij de amfibieën vielen er aanzienlijk minder slachtoffers. Aangezien de extreme regenval redelijk laat in hun broedseizoen (eind juni) viel, waren veel larven al gemetamorfoseerd. Bij de kamsalamanders, die meer gespreid over het seizoen eitjes afzetten, is dan weer wel een groot deel van de eitjes weggespoeld.” Wat de gevolgen voor een soort als de kamsalamander zijn, valt af te wachten. Voor concrete cijfers is het namelijk te vroeg.
Ook een aantal plantensoorten zijn tijdens de overstromingen flink beschadigd. “De grote ratelaar bijvoorbeeld is een eenjarige plant die zaden verspreidt om het jaar erop opnieuw te groeien. De plantjes stonden deze zomer een lange tijd onder water tijdens hun groeifase en zijn afgestorven. Aangezien het hele gebied onder water stond, blijft er dus amper iets over van de soort” vertelt Jos Ramaekers.
“We hebben er het raden naar of de grote ratelaar volgend jaar opnieuw zal groeien in het natuurgebied. Meerdere jaren met zware overstromingen kunnen wel eens de doodsteek betekenen voor bepaalde soorten.
”Uiteindelijk vindt de natuur altijd wel een weg. “Er is een duidelijk verschil te zien tussen graslanden die enkele dagen of enkele weken onder water stonden. Sommige gebieden waren tegen eind augustus droog genoeg om te maaien, anderen niet. Bij die laatste is er meer kans op verruiging. Daar zullen we bijvoorbeeld heel wat brandnetels en andere soorten zien woekeren.”
Natte natuur werkt als een spons
Het is duidelijk dat de gevolgen van de overstromingen zonder aanwezigheid van een natuurlijke waterbuffer nog veel groter hadden kunnen zijn. Dat volgelopen Demerbroeken spaarden de omliggende dorpskernen van nog veel meer wateroverlast. Wetlands werken namelijk als een spons. Bossen, venen, graslanden, moerassen en natuurlijke oevers zijn in staat om massaal veel water op te vangen en traag in de grond te laten sijpelen. Hoe meer natte natuur, hoe groter onze waterbuffer. De realiteit is echter dat de laatste vijftig jaar maar liefst 180.000 hectare moerasnatuur in Vlaanderen verdween. De natuur werd decennialang drooggelegd door landbouw, gebouwen en industrie.
Overstroomd grasland in de Demervallei
Overstromen en laten overstromen
“De natuur heeft uitbreidingsmogelijkheden nodig” besluit Jos Ramaekers. “De oevers van de Demervallei kunnen daar bijvoorbeeld een rol in spelen. Deze zijn nu vaak nog in gebruik als landbouwgebied, maar ze kunnen als overstromingsgebied ook een uitweg bieden voor water, en ook dieren, wanneer het waterpeil stijgt.”
Tijdens de zondvloed van 14 en 15 juli konden de natuurlijke bergingsgebieden van de Demer vollopen dankzij een tijdelijke dijkverlaging op vier plaatsen. Het was een cruciale noodingreep die ervoor zorgde dat het water op een veilige manier kon uitwijken en het stijgende waterpeil onder controle bleef. Dankzij het Sigmaplan van de Demervallei, dat momenteel in uitvoering is, zou dit in de toekomst niet meer nodig moeten zijn. Het project zal de natuurlijke opvangcapaciteit en het afvoerregime van de Demervallei aanzienlijk verbeteren. Op nog veel meer plaatsen aan de Schelde en haar zijrivieren wordt de komende jaren het Sigmaplan verder uitgevoerd. Met de komst van meer natuurlijke waterbuffers, natte natuur, en tal van andere projecten die binnen de Blue Deal kaderen, wapent Vlaanderen zich tegen de gevolgen van de klimaatopwarming.
