Bruine rat
Zijn ratten een echte pest?
Ratten zijn vies, agressief, verspreiders van ziektes, verwoesters van oogsten … Van hun reputatie moeten ratten het niet hebben, want meestal hebben we niets dan onflatteuze uitlatingen voor haar over. Heeft de rat dan geen greintje goeds in zich? Wat is de functie van deze grote knaagdieren in onze natuur?
Ratten zijn behoorlijk opportunistisch, waardoor ze zich kunnen aanpassen aan vrijwel elke situatie en zich thuis voelen in de meeste habitats. Hun snijtanden blijven een gans leven lang groeien en om die weer af te vijlen, knagen ze aan zowat dat hun pad kruist. ‘t Is te zeggen … Deze knaagdieren hebben een reukvermogen om U tegen te zeggen. Even snuffelen volstaat om een grondige veiligheidsanalyse te maken over het gevonden voedsel. Zelfs de adem van hun disgenoten vertelt hen iets over de status van hun maaltje. Bewijs van hun ultraverfijnde reukvermogen: ratten kunnen getraind worden om bijvoorbeeld antipersoonsmijnen op te sporen in oorlogsgebied. Het bekendste voorbeeld is Magawa, een Afrikaanse hamsterrat getraind door de ngo APOPO met Belgische roots, die in Cambodja meer dan 70 mijnen heeft opgespoord. Een echte held! In minder dan negen maanden tijd kunnen deze snelle leerlingen de geur van TNT leren herkennen, maar ze zijn ook in staat om ziektes zoals bijvoorbeeld tuberculose op te sporen.
Over ziektes gesproken, een andere reden waarom we ratten in het verdomhoekje blijven duwen, is omdat ze ziektes zoals leptospirose kunnen verspreiden. Alleen … kan je hetzelfde zeggen over heel wat andere (knaag-)dieren die we daar allerminst scheef voor bekijken! Ratten zijn lang niet de enige dragers van zoönosen. Bovendien zijn het extreem slimme diertjes die volgens een studie van de KULeuven zelfs intelligenter zouden zijn dan wij. Ze leren sneller en kunnen wat ze geleerd hebben vlotter toepassen in het echte leven dan mensen die aan gelijkaardige prikkels worden blootgesteld. Het bekendst zijn misschien de proeven met ratten die in een mum van tijd een volledig doolhof weten te doorgronden. Hun geheugen én gevoel voor richting zijn eigenschappen om stikjaloers op te zijn.
Maar laten we het eens hebben over de voordelen van ratten in onze ecosystemen. Als rasechte omnivoren houden ze van een gevarieerd menu. Dat vinden ze o.a. in ons vuilnis. Alleen al in Parijs zouden ratten naar schatting 800 ton afval per dag verwijderen!
En als je nu nog niet overtuigd bent van hun goede bedoelingen, weet dan dat ratten zich bijzonder empathisch kunnen gedragen. Wanneer een van hun kameraden in de penarie zit, zijn ratten van nature bereid om hulp te bieden. Meer nog: ze zijn in staat zich later te herinneren wie hen te hulp geschoten is in kwade tijden. Een Nederlandse studie heeft onderzocht tot hoever die empathie gaat en daar kunnen wij misschien nog iets van leren. Ratten die wat lekkers kregen bij het trekken aan een hendel, terwijl ze daarmee een elektrische shock toedienden aan een rat in een naburige kooi, stopten vrijwel onmiddellijk met hun sadistisch ‘trucje’. Wedden dat je deze dieren voortaan met een tikkeltje meer bewondering zal bekijken?
